بشیر جم؛ مرضیه اسماعیلی دهکردی
چکیده
قرائت قرآن کریم دارای ویژگی‌های واج‌شناختی خاص خود است که فراتر از چارچوب سنتیِ تجوید، قابلیت بررسی در چارچوب نظریه‌های نوین علم واج‌شناسی را نیز دارد. دو فرایند اخفاء و اقلاب دو گونه از فرایندهای همگونی جزئیِ همخوان /n/ با همخوان مجاور در جایگاه تولید به شمار می‌روند. فرایند اخفاء در بافتی رخ می‌دهد که همخوان /n/ پیش از پانزده ...
بیشتر
قرائت قرآن کریم دارای ویژگی‌های واج‌شناختی خاص خود است که فراتر از چارچوب سنتیِ تجوید، قابلیت بررسی در چارچوب نظریه‌های نوین علم واج‌شناسی را نیز دارد. دو فرایند اخفاء و اقلاب دو گونه از فرایندهای همگونی جزئیِ همخوان /n/ با همخوان مجاور در جایگاه تولید به شمار می‌روند. فرایند اخفاء در بافتی رخ می‌دهد که همخوان /n/ پیش از پانزده همخوان گرفتۀ دهانی یعنی/z/ ، /ẓ/، /s/،/ṣ/ ، /t/،/ṭ/ ،/d/ ،/ḍ/ ،/q/ ،/f/ ، /k/،/ʤ/ ، /ʃ/، /ð/ و /θ/ قرار داشته باشد. فرایند اقلاب نیز شامل همگونی در جایگاه تولید لبی است که در بافتی رخ می‌دهد که همخوان /n/ پیش از همخوان دولبی /b/ قرار داشته باشد. اقلاب را می‌توان یکی از گونه‌های فرایند اخفاء به شمار آورد، زیرا در هر دو فرایند «همگونی جزئی جایگاه تولید خیشومی» رخ داده است. ازاین رو، همخوان /b/ باید در فهرست همخوان‌های ایجادکنندۀ اخفاء گنجانده شود و نباید اقلاب را فرایند جداگانه‌ای دانست. پس، همخوان‌های ایجادکنندۀ فرایند اخفاء را باید شانزده مورد برشمرد. هدف از این پژوهشِ توصیفی ـ تحلیلی در چارچوب نظریۀ بهینگی، پاسخ به این پرسش است که چه محدودیت‌هایی و در قالب چه رتبه‌بندی موجب رخداد این فرایندها می‌شوند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که محدودیت AGREE[place] عامل اصلی رخداد فرایند همگونی جایگاه تولید خیشومی در دو فرایند اخفاء و اقلاب است. همچنین، محدودیت *[-long N]Obs عامل کشش همخوان خیشومی پیش از همخوان گرفته است.
